اندیشکده صنعت و معدن استان مرکزی

ش, 08/04/1398 - 15:33

اندیشکده صنعت و معدن استان مرکزی

در حوزه معدن: وجود ذخاير عظيمی از سنگ‌های تزئينی مانند سنگ چينی، مرمريت، تراورتن، معادن مصالح ساختمانی مثل گچ، آهک، شن و ماسه کوهی. معادن سيليس، فلوئورين، باريت و خاک‌های صنعتی که تامين کننده منابع اوليه کارخانه‌های شيشه‌سازی، کاشی‌سازی ، سراميک‌سازی پوکه صنعتی و … هستند و همچنين کشف بزرگترين ذخيره سولفات سديم (ماده اصلی تمام شوينده‌ها) ايران که هنوز عمليات اکتشاف آن به پايان نرسيده همگی دلالت بر غنی بودن اين استان از نظر مواد معدنی دارد. پتانسيل‌های کشف شده، بخش اندکی از پتانسيل واقعی استان مرکزی است و هنوز در بسياری از نقاط عمليات اکتشافی سيستماتيک انجام نگرفته است. بسياری از کارشناسان، به لحاظ وجود تنوع زیاد مواد معدنی، رنگين کمان ماده معدني را به استان مرکزي لقب داده‌اند.

[[{"fid":"7812","view_mode":"default","fields":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false},"type":"media","field_deltas":{"2":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false}},"link_text":null,"attributes":{"style":"height:300px; width:700px","class":"file-default media-element","data-delta":"2"}}]]

در حوزه صنعت: استان مرکزی و شهرستان اراک از جمله استان‌ها و شهرهای صنعتی کشور است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به‌طور کلی چهارمین قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود. این شهر به واسطه وجود صنایع مادر، تولید ۸۰ درصد تجهیزات انرژی کشور، وجود بزرگترین کارخانه تولیدکننده آلومینیوم کشور لقب پایتخت صنعتی ایران را به خود اختصاص داده‌است.

[[{"fid":"7813","view_mode":"default","fields":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false},"type":"media","field_deltas":{"3":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false}},"link_text":null,"attributes":{"style":"height:490px; width:700px","class":"file-default media-element","data-delta":"3"}}]]

[[{"fid":"7718","view_mode":"default","fields":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false},"type":"media","field_deltas":{"1":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false},"7":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false}},"link_text":null,"attributes":{"style":"height:40px; width:45px","class":"file-default media-element","data-delta":"1"}}]]

ضرورت و اهمیت تاسیس اندیشکده:

در شرایط امروزی ایران اسلامی همواره دو بخش صنعت و معدن در کنار یکدیگر قرار گرفته و هر دو در راه اعتلای اهداف انقلاب اسلامی عمل می‌نمایند. بخش صنعت و معدن با یکدیگر قرابت فراوانی دارند. بخش معدنی می‌تواند با تولید مواد فلزی از قبیل آهن، آلومینیوم، مس و ... مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت تجهیزات، قطعات، سازه‌ها و ... را فراهم آورد و در مقابل بخش صنعت با ساخت انواع ماشین آلات خاک‌برداری، برشکاری، فرآوری و ... سرعت و بازدهی مجموعه صنایع معدنی را ارتقا دهد. با توجه به رسالت اندیشکده‌‌های سازمان بسیج اساتید و علی الخصوص "اندیشکده صنعت و معدن" در استان مرکزی لازم است که مطالبی در حوزه صنعت و حوزه معدن استان بیان شود:

الف) حوزه معدن:

متاسفانه در طی سال‌ها، با نگاه کورکورانه به مدل‌های اقتصادی دنیا، از ارزیابی درون سازمانی و چالش‌های بخش معادن خود جهت توسعه و ارتقاء آنها غافل مانده‌ایم. اینک با نگاهی روشن و با تاکید مقامات عالی رتبه کشور بر بازسازی و احیای اقتصاد ملی به نام اقتصاد مقاومتی، لازم است به سرعت کارهای عقب مانده بخش‌های مختلف معادن و صنایع وابسته را بازنگری و ارزیابی کنیم. بدیهی‌ترین کار در این راستا، شناسایی کلیه مشکلات و معضلات دست و پاگیر بخش‌های مختلف توسعه‌ای معادن و ارائه راهکارهای مناسب جهت رفع مشکلات موجود آنها می‌باشد. با دسته‌بندی کیفی و کمی اطلاعات بدست آمده قادر خواهیم شد از دیدگاه اقتصادی و مدیریتی، برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری جهت رفع مشکلات و شناخت فرصت‌های جدید و تبدیل تهدیدها به ارزش افزوده بیشتر تلاش نمود.

با ارزیابی مشکلات پیش روی تولید و ارائه راهکارهای مناسب در بخش معدن می‌توان با هدایت صحیح منابع پولی و با اعمال سیاست مالی مقدم تر از سیاست تزریق پولی، آنرا به سمت نقطه‌ای که هدفش تقویت تولید با سود بیشتر باشد تزریق نمود. در این شرایط زیرساخت‌های رشد شرکت‌های دانش‌بنیان و کالای تولید شده دانش محور نیز توسط شرکت‌های مختلف بخش خصوصی رشد کرده و شرایط لازم جهت ارتقای سطح دانش و کمک به انباشت دانش با تامین مخارج تحقیق و توسعه روزافزون و به روز را افزایش داد. نتیجه اجرای سیاست اقتصاد مقاومتی، برنامه ریزی صحیح کوتاه مدت و بلند مدت در بخش صنایع معدنی نتیجه‌ای جز رشد طبیعی فعالیت‌های مولد و زایشی و اصلاح ساختار قیمت و مکانیزم‌های حاکم بر بازار نخواهد بود و در این مسیر، چرخ اقتصاد ایران در بخش معدن مطمئنا بصورت مطلوب‌تری بازسازی خواهد شد.

استان مرکزی با توجه به ساختار زمين‌شناسی آن و واقع بودن در زون سنندج - سيرجان و ايران مرکزی يکی از استان‌های بسيار غنی از نظر مواد معدنی است. بزرگ‌ترين محور سرب خيز ايران (ملاير- اصفهان) در اين استان قرار گرفته که باعث به وجود آمدن معادن بزرگی از سرب و روی از قبيل عمارت، حسين آباد ولکان شده است. در بخش‌های بزرگی از اين استان، شيل‌های آهکی مارنی توسط توده‌های آذرين گرانيتی، گرانوديوريتی و توناليتی قطع شده و در بعضی نقاط کانی سازی عناصری از قبيل آهن در شمس آباد و کوه پلنگ، منگنز و مس در ساوه، تنگستن در نظام آباد، قلع و موليبدن و طلا در آستانه را به دنبال داشته است. وجود ذخاير عظيمی از سنگ‌های تزئينی مانند سنگ چينی، مرمريت، تراورتن، معادن مصالح ساختمانی مثل گچ، آهک، شن و ماسه کوهی. معادن سيليس ، فلوئورين، باريت و خاکهای صنعتی - که تامين کننده منابع اوليه کارخانه های شيشه سازی، کاشی سازی ، سراميک سازی پوکه صنعتی و … هستند و همچنين کشف بزرگ‌ترين ذخيره سولفات سديم (ماده اصلی تمام شوينده‌ها) ايران که هنوز عمليات اکتشاف آن به پايان نرسيده همگی دلالت بر غنی بودن اين استان از نظر مواد معدنی دارد. پتانسيل‌های کشف شده، بخش اندکی از پتانسيل واقعی استان مرکزی است و هنوز در بسياری از نقاط عمليات اکتشافی سيستماتيک انجام نگرفته است. بسياري از کارشناسان، به لحاظ وجود تنوع زیاد مواد معدنی، رنگين کمان ماده معدني را به استان مرکزي لقب داده‌اند.

[[{"fid":"7814","view_mode":"default","fields":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false},"type":"media","field_deltas":{"4":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false}},"link_text":null,"attributes":{"style":"height:527px; width:700px","class":"file-default media-element","data-delta":"4"}}]]

در سال 96 در فعالیت‌های حوزه معدن، 237 پروانه بهره‌برداری صادر شده که نسبت به سال قبل با رشد 44 درصدی روبرو شده است. همچنین در زمینه صدور پروانه اکتشاف 52 درصد و در بخش رشد سرمایه‌گذاری در حوزه معدن 172 درصد رشد ایجاد شده است که باعث می گردد استان مرکزی در حوزه معدن دارای 1100 گروه محصول دارای قابلیت صادرات باشد. در حال حاضر از مجموع 600 معدن شناخته شده، بيش از 500 معدن فعال هستند که يکی از مشکلات عمده آنها عدم وجود نيروهای متخصص و اهل فن در معادن است، به طوری که برابر آمار سال‌های گذشته ، کمتر از يک درصد از نيروی شاغل در معادن، کارشناس هستند و از اين تعداد نيز تعداد بسيار کمی، تخصص اکتشاف و استخراج معادن دارند.

لذا با توجه به تامین بیشترین حجم مواد اولیه مصرفی تولید از منابع معدنی بومی و داخلی کشور و همچنین به دلیل عدم وابستگی فراوان ارزی، تقویت زیرساخت‌های بخش معدن و رفع مشکلات آن، می‌تواند در رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی بسیار مثمر ثمر باشد. حفظ، ایجاد و توسعه زنجیره ارزش، جلوگیری از خام فروشی با تاکید بر تولید محصول نهایی و صادرات آن، مهم‌ترین استراتژی مثبتی است که بطور قطع سرمایه‌گذاری در بخش معدن را جذاب‌تر می‌کند.

جهت برآورده شدن این اهداف و ایجاد ارزش افزوده (سود) حاصل از سرمایه گذاری در بخش معدن، آیا اولین قدم شناسایی و درک صحیح از مشکلات فعلی بخش‌های مختلف معادن و صنایع وابسته معدنی (اکتشاف، استخراج، مکانیک سنگ، فرآوری، محیط زیست و بازاریابی و فروش) فعال در استان مرکزی و ارائه راهکارهای مناسب برای آنها نیست؟

ب) حوزه صنعت

استان مرکزی و شهرستان اراک از جمله استان‌ها و شهرهای صنعتی کشور است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به‌طور کلی چهارمین قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود. این شهر به واسطه وجود صنایع مادر، تولید ۸۰ درصد تجهیزات انرژی کشور، وجود بزرگ‌ترین کارخانه تولیدکننده آلومینیوم کشور و وجود بزرگ‌ترین معدن سدیم سولفات کشور لقب پایتخت صنعتی ایران را به خود اختصاص داده‌است. 2657 واحد صنعتی با سرمایه گذاری بالغ بر 138 هزار میلیارد ریال، اشتغال مستقیم 106هزار نفر را در پی داشته است.

شهر اراک دارای صنایع گوناگون فلزی، شیمیایی، نساجی، ساختمانی و خوراکی است که برخی از این واحدها (مانند هپکو، آونگان، املاح معدنی ایران، آذرآب، شرکت آلومینیوم ایران، نورد آلومینیم (آلومرول)، شرکت ماشین‌سازی اراک، کمباین سازی، شرکت لجور و کارخانه واگن پارس) از صنایع اساسی کشور به‌شمار می‌روند. تولیدات صنایع شهر اراک علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، به کشورهای خارجی نیز صادر می‌گردد. به همین علت بخش بزرگی از صادرات کالاهای صنعتی را به خود اختصاص داده است. پس از اراک شهر ساوه دارای بیشترین واحد صنعتی است. شهر صنعتی کاوه با مساحت ۳۰۰۰ هکتار، بزرگترین شهر صنعتی در خاورمیانه می‌باشد که تاسیس آن در سال ۱۳۵۲ می‌باشد. در این شهر بیش از ۶۰۰ شرکت صنعتی وجود دارد که از سال ۱۳۹۰ بعنوان منطقه ویژه اقتصادی فعالیت خود را در زمینه قطعه سازی، لوازم خودرویی و لاستیک سازی، شیشه و سرامیک آغاز کرده است.

استان مرکزی رتبه نخست تنوع صنعت و رتبه ششم در زمینه اشتغال را دارد و استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در استان مرکزی روند مناسبی را طی می کند به گونه‌ای که در سال 94 رتبه دهم و در سال 96 به رتبه پنجم در کشور را داشته است. با این حال در حال حاضر در حوزه صنعت، 248 طرح نیمه تمام (نیازمند سرمایه‌گذاری دو هزار و 300 میلیارد تومان ) وجود دارد که هنوز به بهره ‌برداری نرسیده است. میزان واردات به استان مرکزی در سال96 برابر با 398 میلیون دلار بوده است که عمدتاً مواد اولیه و ماشین آلات بوده و میزان صادرات غیرنفتی استان 1094 میلیون دلار است که نسبت به سال 95 بیش از 24 درصد رشد نشان می‌دهد. با این حال میزان مکلات این واحدهای صنعتی قابل توجه است و بسیاری از این واحدها با کمتر از نیمی از ظرفیت اسمی خود فعالیت می‌نمایند. در حوزه صنعت با چهار بخش کاملاً متمایز روبرو هستیم:

1- صنایع کوچک و متوسط که میزان گردش مالی پایینی داشته و از تکنولوژی قدیمی و اصطلاحاً کارگاهی استفاده می نمایند. این گروه عموماً دارای محصولات ثابت و بهره وری بسیار پایین هستند.

2- صنایع کوچک در حوزه فناوری که میزان گردش مالی بالایی داشته و مبتنی بر نیاز روز در حال تولید محصول هستند. این گروه عموماً تک محصولی و دارای بهره وری مناسب هستند. مهمترین چالش این گروه فروش و بازاریابی محصولات و تثبیت بلندمدت است.

3- صنایع متوسط که دارای تکنولوژی تولید بالایی بوده ولی بدلیل فقدان دانش فنی و نیروی متخصص محصول منحصر به فردی را تولید نمی نمایند با این حال بیشتر به ارائه خدمات به سایر بخش ها و مجموعه ها می پردازد. گردش مالی این گروه مناسب و حداقلی است. در این مجموعه ها بخش طراحی و توسعه محصول و اصولاً بخش فنی مهندسی شکل نیافته است.

4- صنایع بزرگ که هر کدام معمولاً دارای چندین گروه تولیدی مجزا هستند در این مجموعه‌ها میزان گردش مالی بالا است ولی ممکن است که سوددهی سالیانه مناسب را نداشته باشند و ضررده باشند. در این مجموعه‌ها تکنولوژی تولید پایین اما مبتنی بر رعایت استانداردهای مورد تایید مشتری است. در این گروه عموماً تولید کننده محصولات متنوع و بعضاً بدون توجیه اقتصادی هستند. نظام کنترل کیفیت و افزایش بهره وری در اکثر این سازمان‌ها وجود دارد ولی نقش موثری را نمی‌تواند ایفا نماید.

[[{"fid":"7817","view_mode":"default","fields":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false},"type":"media","field_deltas":{"6":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false}},"link_text":null,"attributes":{"class":"file-default media-element","data-delta":"6"}}]]

به طور کلی یکی از مشکلات واحدهای تولیدی فوق، نگاه به بازارهای داخلی، عدم توجه به صادرات و حرکت به سمت بازارهای جهانی و در نهایت عدم ایجاد ارتباط میان صنایع پایین دست و بالادستی است. مهم‌ترین مشکلاتی که صنایع و معادن با آن روبرو هستند عبارتند از:

1- عدم وجود تعریف درست و مناسب از چشم انداز و ماموریت‌های سازمانی با توجه به قابلیت‌ها

2- دور شدن از سیاست ارتقاء مداوم و تبدیل روند کاری به یک روند ثابت و روتین

3- فرسوده شدن ماشین آلات و تکنولوژی مورد استفاده در صنایع و در نتیجه کاهش بهره وری

4- عدم امکان جذب سرمایه گذاری در حوزه فناوری

5- تکیه بر شکل کلاسیک ارتباط صنعت و دانشگاه و برقراری ارتباط تنها براساس ایجاد خروجی‌های تعریف شده

6- دور شدن از روحیه و باور "ما می توانیم" و کاستن از روحیه "تلاشگری"

7- ناتوانی در تعریف درست مسئله و مشکل و عدم اقناع در بهبودهای کوچک

به منظور بهبود وضعیتی که هم اکنون صنایع و معادن با آن روبرو هستند و نیل به ارتقاء وضعیت، لازم است تغییرات اساسی در مدل حل مشکل بوجود آید. بدین منظور وجود سه بخش مختلف شامل "مرکز نظریه پردازی"، "مرکز تصمیم سازی" و "مرکز پیاده سازی" ضروری است. حال با توجه به این پتانسیل معدنی- صنعتی و وجود دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه صنعتی اراک، دانشگاه اراک، دانشگاه آزاد اسلامی اراک، دانشگاه تفرش و ... وجود "اندیشکده صنعت و معدن" در استان توجیه‌پذیر خواهد بود.

مشخصات:

[[{"fid":"7818","view_mode":"default","fields":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false},"type":"media","field_deltas":{"8":{"format":"default","field_file_image_alt_text[und][0][value]":false,"field_file_image_title_text[und][0][value]":false}},"link_text":null,"attributes":{"class":"file-default media-element","data-delta":"8"}}]]