شماره 149 نشریه بصائر تحلیلی؛

 

 

بسم الله الرحمن الرحیم

تفکر انقلابی عامل پیش برنده کشور با

تأکید بر اقتدار و انسجام و اتحاد نیروهای مسلح

 

مقدمه

دو دیدگاه در مورد کشورداری در چهار دهه تجربه انقلاب اسلامی وجود داشته است. دیدگاه اول تاثیر پذیری ناقصی از واقع گرایان دارد و این افراد با آنارشیک دیدن عرصه بین الملل تحدی و مبارزه طلبی با طاغوت را بی فایده می‌دانند. راه پیشرفت را هضم شدن در نظم آمریکایی تعریف می کند. در این دیدگاه ملاقات و هم‌صدایی و حداقل وارد چالش نشدن با کدخدا می تواند زمینه‌ساز پیشرفت کشور باشد. مذاکره با کدخدا است که مشکلات نان و آب کشور و حتی ازدواج را برطرف می کند.

در برابر این دیدگاه، تفکر انقلابی وجود دارد، که هستی شناسی و معرفت شناسی متفاوتی از دسته اول برای خود تعریف می کند، این تفکر تلاش می کند تا الهی بودن را منشاء پیشرفت های مادی خود قرار دهد یعنی هر اقدامی که انجام می دهد، اولویت اول کسب رضایت الهی است. در این دیدگاه نظام ولایت الهی به عنوان مبداء مشروعیت به فقیه جامع الشرایط منتقل شده و تبعیت از فرمایشات ولی اهمیت بسیار زیادی دارد.

با این وجود هر زمان مدیران اجرائی این مرزوبوم نگاه به بیرون نداشته و تلاش کردند تا مشکلات کشور را از طریق اقدام و عمل انقلابی برطرف کنند، دستاوردهای چشمگیری در حوزه های مختلف بدست آوردند. در این رساله تلاش شده است تا تعریف دقیقی از تفکر انقلابی و شاخص های آن بیان شود. علاوه بر آن نقش و دستاوردهای تفکر انقلابی در جمهوری اسلامی با تاکید بر دستاورهای انقلابی نیروهای مسلح مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

1. تعریف تفکر انقلابی:

 تفکر در لغت به معنای استدلال، تأمل، تدبر و تعقل است. این واژه یکی از موضوعات روانشناسی شناختی است. ابعاد و ویژگی‌های آن در انسان، نسل بشر را از سایر موجودات متمایز می‌سازد به گونه‌ای که عامل اصلی پیدایش فرهنگ و تمدن، فلسفه، هنر و علم و… در میان انسان‌ها اندیشه و تفکر تلقی می‌شود.

انقلاب (Revolution) در لغت به معنی دگرگون و زیر و رو شدن است و در اصطلاح (سیاست) به تحول اساسی در حکومت یک کشور توسط توده‌های ناراضی جامعه که باعث تحولات سیاسی و اقتصادی و غیره می‌شود، گفته می‌شود. با این وجود تفکر انقلابی در برگيرنده مفاهيم کلی است، اين تفکر در مقابل تفکر استعماری در دنيای امروز قرار می گیرد و تداعی کننده دو نيروی متقابل خير و شر در تخاصم چهل و پنج ساله جريانات استعماری با انقلاب اسلامی است. بنابراین تفکر انقلابی در این نوشتار «استدلال، تامل، تدبیر و اقدام یک فرد ایرانی در پایبندی به آرمان های انقلاب اسلامی » تعریف می شود.

2. شاخص های تفکر انقلابی:

تفکر انقلابی، شاخص های زیادی را در بر می گیرد که در ادامه به برخی از آنها مبتنی بر بیانات رهبر معظم انقلاب اشاره می شود:

2. 1. الهی بودن: الهی بودن یکی از مهمترین شاخصه های یک فرد انقلابی است. به این معنی که پایه اصلی تفکر فرد انقلابی بر مبناء تقوا، دیانت، پارسایی، ایمان به خدا، تدین به اعتقادات شیعه اثنى‌عشری شکل گرفته است. یک فرد انقلابی در تمامی امور و تصمیمات، خود را در پیشگاه خداوند می بیند.
   2. تبعیت از ولایت فقیه: اساس حرکت در انقلاب اسلامی، پایبندی به مبانی اسلام است. در این نظام ولایت الهی به عنوان مبداء مشروعیت به فقیه جامع الشرایط منتقل می شود. کسی که در جایگاه رهبری قرار می‌گیرد، می بایست نسبت به آرمان‌ها و قوانین اسلامی از لحاظ نظری و عملی مقید باشد. در چنین شرایطی انسان انقلابی تبعیت از ولی فقیه را در همه حال بر خود واجب می داند.
   3. آرمانگرایی واقع‌بینانه: یک انسان «آرمانگرای واقع‌بین» آرمان‌ها را با شناخت دقیق و واقعیت‌های عینی به شیوه‌ای عقلانی و معتدل پیگیری می‌کند و هرگز از آرمان‌های اصیل اسلام و انقلاب کوتاه نمی‌آید. یک انسان انقلابی واقع‌بین است اما واقع‌گرا نیست. واقع‌گرایی پذیرش و سازش با واقعیت‌ها، تسلیم شرایط و وضعیت موجود شدن، در موضعی انفعالی نسبت به وضع موجود تصمیم گرفتن و عمل کردن است. اما در واقع‌بینی نوع خاصی از حکمت وجود دارد. «لحاظ کردن شرایط موقعیتی در تصمیم‌گیری‌ها در عین التزام به اصول اساسی و بنیادین» را واقع بینی می‌گویند. نوع اندیشه‌ورزی مقام معظم رهبری(مدظله) بیشترین تقارن با واقع بینی دارد. [1]
   4. مقابله با انقلاب زدایی: دشمنان انقلاب اسلامی از طریق ایجاد تفرقه قومی و ترویج جدایی‌طلبی در بین اقوام، حمله نظامی ناجوانمردانه ۸ ساله به کشور، تحریم و محاصره اقتصادی، تهاجم فرهنگی و هجمه به باورها و اعتقادات مردم، جلوگیری از پیشرفت علمی، صنعتی کشور، برنامه‌ریزی برای براندازی نظام اسلامی نفوذ برای تغییر محاسبات مسئولان و باورهای مردم درصدد شکست انقلاب و انقلاب زدایی هستند. یک فرد انقلابی نسبت به موضوعات مهم کشور احساس مسئولیت کرده و همواره تلاش می کند از طریق اقدام و عمل با برنامه های دشمنان مقابله کند.
   5. عمیق بودن: عمیق بودن در برابر سطحی نگری قرار می گیرد یعنی یک فرد انقلابی در برخورد با مسائل و موضوعات سیاسی- اجتماعی نمی تواند بدون دانش و تفکر اقدام به تصمیم‌گیری و قضاوت ‌کنند.
   6. روحیه جوان داشتن: مقام معظم رهبری در ۲۸ اردیبهشت ماه سال ۹۶ در تشریح مفهوم جوانگرایی در دولت تصریح فرمودند: «دولت جوان صرفاً به معنای این نیست که باید یک رئیس‌دولت جوان، آن هم مثلاً جوان به معنای ۳۲ ساله داشته باشد؛ نه، دولت جوان، [یعنی] یک دولت سرِ پا و بانشاط و آماده‌ای که در سنینی باشد که بتواند تلاش کند و کار بکند و خسته و از کارافتاده نباشد؛ منظور این است.» معظم له در خصوص شهید سردار سلیمانی می فرمایند: «بعضی‌ها تا سنین بالا هم به یک معنا جوانند؛ ایشان که خیلی جوان نبود؛ اگر دَه سال دیگر هم زنده می‌ماند و بنده زنده می‌ماندم و بنا بود که من مشخّص بکنم، او را در همین جا نگه می‌داشتم، یعنی کنار نمی‌گذاشتم او را که جوان هم نبود؛ بنابراین بعضی اوقات افرادی که در سنین جوانی هم نیستند، کار‌های جوانانه خوبی را می‌توانند انجام بدهند.»
   7. امید به آینده: در نگاه دین، امید عنصر مقدس و با توکل همراه است حتی مهم‌ترین پیش‌نیاز توکل شمرده می‌شود؛ فردی که توکلش بر خداوند باشد، امور را به او واگذار و از یأس دوری می‌کند، همیشه امید به موفقیت دارد.
   8. در خدمت جامعه خود: تفکر انقلابی بیش از آنکه خود محور باشد، خود را در خدمت جامعه قرار داده و اولویت را در خیر جمعی و نفع ملی می بیند. مقام معظم رهبری در 16 مرداد ماه 1398 در تشریح اهمیت در خدمت جامعه بودن فرد انقلابی تصریح فرمودند: «اگر چنانچه ما این نگاه انقلابی را دنبال نکنیم، عقب خواهیم ماند، پیشرفتِ ما متوقّف خواهد شد؛ اگر پیشرفتی هم در اشخاص ما و افراد ما به وجود بیاید، به سود کشور نخواهد بود کما اینکه در گذشته، در دوران طاغوت همین‌ جور بود.»
   9. پیش رونده و پیش برنده: فرد انقلابی در دفاع از آرمان های انقلاب اسلامی محافظه کار تلقی نمی‌شود، یعنی هدفش صرفا حفظ وضع موجود نیست بلکه باید پیش‌رونده و پیش‌برنده باشد. به عبارت دیگر انقلاب اسلامی یک حرکت پیش‌رونده و پیش‌برنده است. حفظ انقلاب یعنی حفظ همین حالت پیش‌روندگی و پیش‌برندگی. تفکر انقلابی ابتدا با نگاه به درون خود را تکامل می بخشد، سپس با نگاه و تاثیر گذاری به بیرون هدایتگر حرکت دیگران می شود. پیش‌رونده و پیش‌برنده بودن یکی از مطالبات جدی مقام معظم رهبری از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز می باشد، معظم له در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران در تاریخ 13 تیر 1390 در این خصوص فرمودند: «یک حرکت، حرکت درونی سپاه است؛ در درون خود، یعنی خود را تکامل ببخشد. یک حرکت، حرکت به معنای یک جزء پیش‌برنده‌ی مجموعه‌ی کل نظام و انقلاب است، یعنی تأثیرگذاری در بیرون. »
   10. بنیان مرصوص: تعبیر «بنیان مرصوص» اشاره به استقامت، اتحاد و همدلی مؤمنان دارد. یعنی تمامی اعضاء جامعه اعم از جوانان، مردان، زنان، نخبگان، فرزانگان، مؤمنان همه‌ی توانایی و وجود خود را روی دست گرفته و وارد میدان شوند.
3. تفکر انقلابی عامل پیشرفت کشور

تجریه جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که مدیران نظام اسلامی هر زمان با فکر انقلابی به مسائل ورود کردند، باعث پیشرفت و رشد آن حوزه و بخش شدند و هرگاه خلاف این مسئله اقدام کردند، دستاوردی برای مردم و نظام به ارمغان نیاوردند. امروزه پیشرفت‌ کشور در حوزه فناوری هسته‌ای، رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، پیشرفت‌ در فناوری نانو، پیشتازی در تولید علم سلول بنیادی، موفقیت‌های راهبردی و منطقه‌ای ایران، دستاوردهای حوزه بهداشت و سلامت، موفقیت‌های شرکت‌های دانش بنیان و دستاوردهای صنایع نظامی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران با وجود مدیران جوان و انقلابی صورت گرفته است.

3-1- فناوری هسته ای در جمهوری اسلامی ایران: جمهوری اسلامی ایران به مدد دانشمندان هسته ای خود توانست از تمام تحریم های مربوط به امور هسته ای عبور و به لبه این دانش برسد؛ دست یابی به چرخه کامل سوخت یکی از مهمترین گام‌هایی است که جمهوری اسلامی در حوزه فناوری هسته ای برداشته است. یعنی ایران می تواند اورانیوم از زمان اکتشاف تا زمانی که تبدیل به کیک زرد و سپس تبدیل به اورانیوم غنی شده می شود را آن هم در سطوح مختلف از 3.5 درصد تا 60 درصد را غنی سازی کند. دستیابی به فناوری هسته‌ای، دانش کامل چرخه سوخت هسته‌ای و قرار گرفتن در ردیف پنج کشور برتر جهان افتخار بزرگی است که به دست جوانان ایران زمین محقق شده است.

رتبه دوم ساخت سانتریفیوژها و ماشین های غنی سازی که بسیار پیچیده بوده و از فناوری خاص برخوردار است، با کمک دانشمندان جوان محقق شد. ساخت صنایع سوخت هم از دیگر فناوری های نوینی است که کمتر کشوری توان انجام آن را دارد، اما جمهوری اسلامی در این زمینه به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کرده است.

سازمان انرژی اتمی ایران در سال 1400 حدود 77 دستاورد جدید به دستاوردهای غرورآفرین خود افزود. در این میان 29 دستاورد مربوط به حوزه سوخت اتمی، 19 دستاورد مربوط به حوزه تحقیق و توسعه، 15 دستاورد مربوط به حوزه تامین انرژی و 14 دستاورد مربوط به حوزه کاربرد پرتوهاست. دستیابی به تولید و عرضه انرژی هسته ای بعد از انقلاب اسلامی با تلاش و ایثار و اقدام انقلابی دانشمندان هسته ای کشور و تقدیم شهدای والا مقامی چون شهید مسعود علیمحمدی، شهید مجید شهریاری، شهید داریوش رضایی نژاد و شهید مصطفی احمدی روشن حاصل شده است.

3-2- رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان: اقتصاد یکی از چالش‌های نظام اسلامی در سال های اخیر بوده است. نظام اسلامی به درستی این مسئله را درک کرده است که به منظور حل مسئله باید به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت کند. به این معنی که در همه‌ی عرصه‌های تولید، دانش و فنّاوری پیشرفته نقش‌آفرینیِ فراوان و کاملی داشته باشد. اقتصاد دانش‌بنیان می تواند موجب کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری شود. بهروه وری، کیفیّت محصول را بهبود و محصولات را رقابت‌پذیر می‌کند و محصولات قابلیت عرضه در بازارهای جهانی را پیدا می کنند.

امروزه روند رشد شرکت های دانش بنیان در کشور افزایش یافته است، بطوریکه تا تاریخ ۵ دی ماه ۱۴۰۱ بیش از ۸۰۱۲ شرکت دانش‌بنیان تأیید شدند. شرکت‌های دانش بنیان در کمترین زمان ممکن ایده را به تجارت تبدیل می‌کنند. شرکت‌های دانش بنیان ایرانی در امور کشاورزی، دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان، مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری های شیمیایی، ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، ملزومات و تجهیزات پزشکی، سخت افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای و ... در سطح کشور فعال هستند.

3-3- پیشرفت‌ ایران در فناوری نانو: یکی دیگر از حوزه هایی که با حمایت راهبردی تفکر انقلابی به پیشرفت قابل توجهی دست یافت، علم نانو تکنولوژی می باشد. شکوفایی ایران در حوزه‌های فناوری، حاصل اعتماد به جوانان با استعداد است. در سال های اخیر بیش از 40 هزار نیروی متخصص در علم نانو در کشور تربیت شده‌اند و ایرانی ها رتبه چهارم جهان در تولید علم نانو را کسب کرده‌اند. جوانان ایرانی ۵۰۰ الی ۶۰۰ چالش صنعتی کشور را با علوم جدید نانو برطرف کردند و میزان صادرات محصولات نانو را به 41 کشور رساندند.

3-4- پیشتازی ایران در تولید علم سلول‌های بنیادی: یکی از حوزه‌های فناورانه که محققان کشور توانسته‌اند در آن پیشرفت کنند سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی است. کشور بر اساس تولید علم این حوزه در جهان رتبه ۱۳ و رتبه اول در منطقه را به خود اختصاص داده است. در این حوزه با حمایت‌هایی که در زمینه افزایش تعداد مراکز سلول درمانی، افزایش تعداد پیوند سلول‌های بنیادی خونساز، افزایش شرکتهای دانش بنیان صورت گرفته است، جایگاه کشور در زمینه تولید محصولات ژن درمانی، سلول درمانی و مهندسی بافت رتبه ۶ و در سطح جهانی بالاتر از چین، هند و استرالیا ارتقاء یافته است. از دیگر مواردی که در بررسی حوزه سلول بنیادی مورد توجه قرار گرفته افزایش تعداد شرکتهای دانش بنیان است که در حال حاضر بیش از ۲۰۰ شرکت در این حوزه مشغول تولید محصول و ارائه خدمات هستند.

3-5- بهداشت و سلامت در جمهوری اسلامی: تفکر انقلابی در حوزه بهداشت و سلامت نیز تحولی عظیم ایجاد کرده است. طی سال‌های اخیر دو بار سازمان بهداشت جهانی ایران را به عنوان موفق‌ترین کشور در کاهش نرخ مرگ و میر کودکان مورد تقدیر قرار داد. ایجاد زیر ساخت پوشش100 درصدی واکسیناسیون در کشور، تبدیل کشور به قطب منطقه‌ای توریسم سلامت، دستیابی به دانش‌کشت سلولهای بنیادین، قرار گرفتن در کشورهای برتر در حوزه جراحی قلب، پیوند کلیه، کنترل و مقابله با ایدز، تولید 95 درصدی داروهای مورد نیاز در داخل و راه اندازی بیمارستان‌های هسته ای تنها بخشی از دستاوردهای حوزه پزشکی کشور می‌باشد.

3-6- صنعت دفاعی- نظامی جمهوری اسلامی ایران: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ملت ایران تحت تحریم‌های شدید و سراسری در حوزه صنایع دفاعی - نظامی قرار داشت و در مقطعی حتی از دادن سیم خاردار دریغ می کردند. در چنین شرایطی با مدیریت تفکر انقلابی بلندترین گام‌ها در عرصه فناوری نظامی در طول 43 سال برداشته شد. بر اساس رتبه بندی سال2023 پایگاه (global fire power)، ایران در میان 145 کشور در رتبه 17 قرار دارد. جمهوری اسلامی با داشتن هزاران موشک کوتاه برد، میان برد، بالستیک و کروز بزرگ‌ترین و متنوع ترین زرادخانه موشکی منطقه را دارا می باشد. موشک‌هایی چون شهاب1، شهاب 2، شهاب 3، فاتح 110، قیام، زلزال بارشی، فاتح 313، ذوالفقار، مرمر1و2، قدرF، عماد، سجیل و صیاد، شهاب ثاقب، فاتح مبین و موشک بالستیک هاپرسونیک پیشرفته تنها بخشی از دستاوردهای حوزه دفاعی- نظامی کشور می‌باشد. موشک‌ هایپرسونیک یک جهش بزرگ نسلی در حوزه موشکی می‌باشد. سلاحی که توانایی عبور از سامانه سپر دفاعی را با سرعت بسیار بالا، مانور پذیری و پیش بینی ناپذیری تضمین می‌کند. ساخت انواع هواپیما و جنگنده مافوق صوت، بالگرد، زیردریایی، قایق‌های تندرو، قایق پرنده، ناوشکن جماران از دیگر دستاوردهای حوزه نظامی کشور است.

تفکر انقلابی توانست در کمتر از نیم قرن در بسیاری از امور ایران را جزء برترین های جهان قرار دهد، که در ادامه به برخی از موارد آن اشاره می شود:

• رتبه اول تولید باکیفیت‌ترین و زیباترین فرش ایرانی.
• رتبه اول تولید باکیفیت ترین برنج
• رتبه دوم در حوزه سلولهای بنیادین.
• رتبه سوم در تولید گاز جهان.
• رتبه سوم در تولید سنگ تزئینی و ساختمانی.
• رتبه ششم در تولید فناوری نانو.
• رتبه هشتم تولید کنندگان نفت.
• رتبه هشتم تولید کنندگان آهن.
• رتبه دهم دارای فناوری نوین فضایی.
• رتبه یازدهم کاهش مرگ و میر.
• رتبه یازدهم تولید سیمان.
• رتبه سیزدهم تولید غلات.
• قرار گرفتن در میان 4 کشور اول جهان در درمان ناباروری.
• قرار گرفتن در میان 5 کشور برتر دنیا در علم ژنتیک و رویان.
• قرار گرفتن در میان 7 کشور برتر تولید علم هوش مصنوعی.

4. نقش نیروهای مسلح در پیش برندگی انقلاب اسلامی:

گزاف نیست اگر با اتکا به آمار و ارقام بگوئیم توسعه، پیشرفت و ارتقاء مؤلفه‌های قدرت بازدارندگی و رسیدن به مرحله زدن ضربه متقابل به دشمنان که در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران پدید آمده است، مصداق بارز تجلی حاکمیت تفکر انقلابی است. نیروهای مسلح از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز خدمات شایانی را به انقلاب اسلامی، نظام اسلامی و مردم نموده که این بارها مورد تحسین امام راحل و مقام معظم رهبری قرار گرفته است. اینکه مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «سپاه سنگر مستحکم انقلاب است» و «ارتش در بخشهای مختلف، با عناصر گوناگون خود توانست کارهای درخشان و بزرگی را انجام بدهد.»[2] به خاطر تأثیرگذاری و خدمات سپاه و ارتش به انقلاب است. به صورت کلی می‌توان بخشی از کارکردهای نیروهای مسلح از آغاز تا به امروز را در موارد ذیل خلاصه نمود:

  4-1- کادرسازی برای انقلاب اسلامی

وجود منابع انسانی توانمند یکی از نیازها و الزامات هر ساختار و نظام سیاسی است. کادرسازی و انسان‌پروری با توجه به تفاوت ماهوی انقلاب اسلامی با رژیم پهلوی یکی از الزامات اصلی انقلاب بود؛ چرا که در دوره‌های سابق شاهد افراد خودباخته‌ای همچون تقی‌زاده‌ها و رزم‌آراها بودیم و باید در رویکرد جدید از سیستم حذف و منابع انسانی تراز انقلاب اسلامی جایگزین آنها می‌گردید. همه اذعان دارند که یکی از مهمترین نهادهایی که توانسته در ساخت نیروی انسانی توانمند و متعهد جهت انقلاب اسلامی و نظام اسلامی پیشتاز باشد، سپاه پاسداران است. قابل ذکر است که بسیاری از مسئولان کنونی و گذشته کشور، سابقه عضویت در سپاه دارند و درواقع، بویژه در دهه اول انقلاب، سپاه دانشگاه تربیت نخبگان انقلابی بود.

4-2- تامین امنیت مرهون رشادت‌ها، فداکاری‌ها و ایثار جان نیروهای مسلح

رهبر معظم انقلاب، سپاه را مصداق آیه 23 سوره احزاب می‌دانند و می‌فرمایند: «سپاه، با حضور و فداکاری صادقانه خود که مصداق این آیه شریفه است که «صدقوا ما عاهدوا اللَّه علیه»، حقیقتی از حقایق اسلام را زنده کرد؛ و آن این‌که بشر - همین بشر معمولی و اسیر علل و اسباب عادّی - وقتی که با خدا رابطه برقرار می‌کند، چگونه آن سلطه عظیم و اقتدار معنوی را می‌یابد، که حتّی بر علل و عوامل تردیدناپذیر عالم مادّه هم غلبه پیدا می‌کند.» لذا شهدای سپاه مانند شهیدان باکری، همت، همدانی، سلیمانی و... را مصداق بخش اول آیه، یعنی «فَمِنهُم مَن قَضى نَحبَهُ» دانست که جانشان را به مصداق «مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ» در طبق اخلاص گذاشتند تا به مردم ایران و منطقه امنیت ببخشند و امروز ما ثمره چنین ایثارگری‌هایی را بصورت ملموس در سراسر منطقه مشاهده می‌کنیم.

اما با توجه به استمرار انقلاب اسلامی این کادرسازی محدود به دفاع مقدس نگشته و ما شاهدیم که نیروهای سپاه در همه عرصه‌های انقلاب از جنگ سوریه تا زلزله کرمانشاه، سیل خوزستان و ... حضور دارند؛ لذا فرماندهان و مجاهدان امروز سپاه خصوصاً نیروهای جوان را می‌توان مصداق بخش دوم آیه، یعنی «وَمِنهُم مَن يَنتَظِرُ» دانست که با وجود ندیدن پیروزی انقلاب و شخص امام راحل(ره) حاضر به جان فشانی برای انقلاب اسلامی هستند.

4-3- موفقیت در راهبرد بازدارندگی:

وجود شرایط آنارشيک در نظام بين‌الملل و تلاش همه واحدهای سیاسی برای بقای خود باعث شده است که ایجاد بازدارندگی یکی از الزامات بقا در این نظام باشد. تجربه تاریخی نشان داده است که کشورهایی مانند اوکراین، عراق، لیبی و ... زمانی مورد حمله قرار گرفتند که بازدارندگی نداشتند. براین اساس، باید یکی از خدمات و کارکردهای نهادهای نظامی در نظام اسلامی را ایجاد بازدارندگی دفاعی مؤثر دانست.در اهمیت بازدارندگی دفاعی بررسی کشور عراق واجد درس‌ها و عبرت‌هایی است. پس از حمله ارتش بعث عراق به کویت و اشغال کویت که با واکنش نظامی ائتلافی به رهبری آمریکا همراه شد، دولت‌های غربی با محوریت آمریکا به سمت خلع سلاح عراق و ساقط کردن رژیم بعث رفتند و به این منظور به تحریم عراق پرداختند؛ روند تحریم‌ها به گونه‌ای بغداد را در تنگنا قرار داد و منتهی به پذیرش فروش صرف «نفت در برابر تامین غذا» شد و اقتصاد عراق را متلاشی کرد. همزمان آمریکا پس از اشغال نسبتاً سریع افغانستان، نیروهای نظامی‌اش در خاورمیانه را به 200 هزار نفر افزایش داد. در چنین شرایطی، صدام حسین در 11 اسفند 1381 پذیرفت که موشک‌های الصمود2 ، یعنی آخرین بقایای توان موشکی‌اش را نیز به دستور بازرسان تسليحاتي سازمان ملل نابود کند و بدین ترتیب، روند خلع سلاح عراق کامل شد، اما دقیقاً 17 روز بعد؛ یعنی در 29 اسفند 1381، عراق مورد حمله آمریکا قرار گرفت. بنابراین، در شرایط ضعف بازدارندگی، هر لحظه باید منتظر عملی شدن تهدیدهای دشمنان باشیم.

نکته مهم درباره ایجاد بازدارندگی از سوی سپاه و سایر نهادهای نظامی کشور آن است که این بازدارندگی پدید آمده دارای چهار ویژگی قابل تبیین و تحلیل است:

الف: بازدارندگی شکل گرفته توسط سپاه در حالی است که جمهوری اسلامی ایران حدود ۲.۵٪ کل تولید ناخالص داخلی(GDP) خود را خرج مسائل نظامی می‌کند. قابل‌ذکر است که در میان کشورهای منطقه، ایران کمترین سهم از تولید ناخالص داخلی خود را به امور دفاعی اختصاص می‌دهد. این رقم در رژیم سابق، ۱۲ درصد از کل (GDP) بود.

ب: این بازدارندگی کاملاً بومی و براساس توانمندی‌های داخلی است. درواقع، در شرایط تحریم و فشارهای حداکثری حاصل شده است.

ج: این بازدارندگی بر اساس تفکر انقلابی و برخلاف نگاه جریان غربگرای داخلی است که با دوقطبی گفتمان موشک – مذاکره و یا تعابیری مانند برجامِ موشکی به دنبال خلع سلاح و از بین بردن مؤلفه‌های قدرت‌ساز کشور بودند.

د: برخی از کشورهای منطقه که امنیت خود را به وجود رژیم صهیونیستی یا آمریکا پیوند زده بودند با درک تجربه بحران اخیر اوکراین و روسیه به این نتیجه رسیده اند که بازدارندگی وابسته محکوم به شکست است، به همین علت در ماههای اخیر تغییر راهبرد در سیاست‌های آنها مشاهده می‌شود.

4-4- بازوی صدور انقلاب

شعارها و آرمان‌های انقلاب اسلامی، مبتنی بر فطرت عامه و الهی است. لذا مخاطب آن، ابناء بشر است و نه طبقه یا گروهی خاص. بر این اساس، به تعبیر مقام معظم رهبری، صدور انقلاب را باید «صدور فرهنگ انسان‌ساز اسلام و صدور صفا و خلوص و تکیه و اصرار بر ارزش‌های انسانی» دانست. البته این نکته را باید مد نظر داشت که «انقلاب، محموله نیست که بتوان آن را به جای دیگری برد و یا به کشور دیگری صادر کرد. انقلاب، با جاذبه‌های خودش صادر شده است.» لذا صدور انقلاب توسط سپاه را باید در تعمیق بخشی به اصولی مانند استقلال‌خواهی، استکبارستیزی، تکیه بر هویت اصیل ملی و اسلامی، تکیه بر توانمندی‌های داخلی و ... دانست که باعث شده است جذابیت‌هایی را برای بسیاری از جوامع و نهضت‌های درون منطقه غرب آسیا و فراتر از منطقه بوجود بیاورد.

این هویت‌بخشی و ایجاد روحیه استکبارستیزی باعث تحولاتی شگرف در منطقه از شکل‌گیری حزب‌الله در لبنان تا تقویت گروه‌های مقاومت در یمن، فلسطین، عراق و... شده است. نقطه اوج این امر تشکیل اولین ارتشِ هویتیِ فراملی در منطقه و جهان در تقابل با گروهک تکفیری داعش با مدیریت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی بود. برخلاف ارتش‌های معمولی که برای منافع کشورها یا دولتمردان خود می‌جنگند، این ارتشِ هویتیِ فراملی در جایی که اسلام در خطر بوده یا استکبار جهانی خواسته ساختار منطقه را تغییر دهد و یا به مسلمانان تعرض کند، حاضر بوده‌اند که نمونه موردی آن را باید در تقابل با فتنه داعش که به نوعی یکی از طراحی‌های استکبار جهانی جهت تغییر نقشه جغرافیایی منطقه بود، مشاهده کرد. نیروهای مسلح ایران امروز و به واسطه این بازدارندگی و ساخت ارتشِ هویتیِ فراملی یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در معادلات منطقه‌ای است که به نوبه‌ی خود دستاوردهای منطقه‌ای برای کشور به ارمغان آورده است.

 

4-5- ایجاد امنیت پایدار بر پایه توانمندی‌های بومی

قرار گرفتن در منطقه پرآشوب غرب آسیا، گستره مرزی در چهارگوشه کشور و کشورهای پرتنش در محیط پیرامونی و همسایگی ایران تامین امنیت برای مرزهای داخلی و خارجی را با تهدیدات و چالش‌های متنوعی روبه رو کرده است. بدون تردید باید پذیرفت که حفظ امنیت و مواجهه درست با این چالش‌ها در محیطی که پیرامون آن دریای مواجی از تلاطم و ناامنی قرار دارد، کار دشواری می‌نماید. تکیه بر ارکان داخلی و عناصر قدرت ملی برای تأمین امنیت کشور رویکردی است که در حیطه استراتژی جمهوری اسلامی ایران تعریف می‌شود. همین مسأله باعث شده با وجود اینکه منطقه غرب آسیا با چالش‌های امنیتی فراوانی روبه‌رو است، اما مرزهای داخلی جمهوری اسلامی ایران از امنیتی پایدار برخوردار باشد.

 با این اوصاف، نیروهای مسلح کشور با نقش‌آفرینی در حوزه‌های مختلف در رفع این تهدیدات کامیابی‌های فراوانی داشته است. این امنیت پایدار از طریق مقابله با تهدیدات و تروریست‌ها در نقطه سر منشأ و مبدأ شکل‌گیری، تأمین امنیت مرزهای جنوب شرق و شمال غرب، امنیت اقتصادی و مقابله با مفسدین، امنیت خطوط هوایی و امنیت پروازهای داخلی و خارجی و... شکل گرفته و روز به روز در حال بالنده‌تر شدن و پویایی بیشتر است.

4-6- هم‌افزایی با ارکان نظام در خدمت به محرومان و مستضعفان

هم‌افزایی با همه دولت‌ها جهت محرومیت‌زدایی از جامعه و پیشرفت کشور بوده است. این هم‌افزایی بدون نگاه حزبی و صرفاً براساس احساس نیاز انقلاب و نظام و مطابق با بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی است که می‌فرمایند «با همه‌ی اجزاء عظیم تشکیل‌دهنده‌ی نظام اسلامی اعم از دولت، مجلس و قوه‌ی قضائیه و بخش‌های گوناگون، همکاری و هم‌افزایی داشته باشید. البته این هم‌افزایی و همراهی به معنای جدایی سپاه از عناصر هویتی خود نیست و سپاه باید عناصر هویتی خود را صددرصد حفظ کند.»

برای مثال در بحران شیوع ویروس منحوس کرونا، نیروهای مسلح تلاش زیادی جهت خدمت به مردم و هم‌افزایی با دولت‌مردان انجام داد. نمونه‌های دیگر این خدمات‌رسانی‌ها را می‌توان در حوادث غیرمترقبه‌ای مانند سیل، زلزله، تأمین مایحتاج مردم مانند تأمین آب شرب در مناطقی مانند غیزانیه و... جست. البته این هم‌افزایی صرفاً محدود به حوادث غیرمترقبه نمی‌شود؛ چرا که کمک به توسعه و پیشرفت کشور، هم‌افزایی با نهادهای امنیتی، پشتیبانی از مجامع علمی، همیاری و همراهی با نهادهای نظارتی و قضایی در مبارزه با تخلفات و مفاسد، تقویت دستگاه دیپلماسی با افزایش قدرت چانه‌زنی و... نمونه‌هایی دیگر از هم‌افزایی سپاه پاسداران با دیگر ساختارهای موجود حاکمیتی و دولتی در نظام است. یکی از تاریخی‌ترین اقدامات در فروردین 1398 بود که شهرهای استان خوزستان یکی پس از دیگری در میان هجوم سیلی ویرانگر به زیر آب می‌رفتند و آنجا بود که حاج قاسم سلیمانی جبهه‌های مقاومت را رها کرد و رهسپار منطقه جنوب خوزستان شد تا به مردم سیل‌زده کمک کند. مردم گلایه مند از مسئولان دولتی در فکر یافتن راهکاری برای جلوگیری از نابودی خانه و وسایل زندگی و زمین‌های کشاورزی خودبودند، حاج قاسم سلیمانی را همچون نقطه امیدی در تاریکی می‌دیدند.

 شهید سردار سلیمانی در آن روزها فراخوان داده و اظهار داشتند: «مدافعان حرم برای کمک به مردم سیل‌زده به خوزستان بیایند.» و ملت شاهد حضور مدافعان حرم و حتی نیروهای «حشد الشعبی» و «جنبش النجباء» در ایران برای کمک به مردم سیل زده بودند. همچنین فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در مصاحبه‌ای تاریخی گفت: «در حال حاضر بسیاری اصرار می‌کنند که برای دفاع از حریم اهل‌بیت به سوریه اعزام شوند اما خوزستان در این حادثه نوعی دفاع از حرم است زیرا دفاع از حرم چه چیزی بالاتر از این است که کرامت یک انسان را حفظ کنید تا از خانه‌اش آواره نشود یا اینکه در اردوگاه‌ها کرامتش حفظ شود.»[3]

4-7- نقش موثر در تغییر هندسه قدرت از غرب به شرق

آمریکا از سال 1945 به عنوان قدرت برتر جهانی شناخته شده است. رهبران آن طی این سالها به دنبال استمرار این موقعیت برتر بودند. اما آمریکا نیز مانند دیگر بازیگران سیاست بین‌الملل دوره خاصی از رشد و بلوغ و سقوط را سپری می‌کند. امروزه با توجه به اوضاع و شرایط گوناگون محیطی با بحران‌ها و مسائل داخلی و خارجی بسیاری مواجه شده است و همین امر سبب شده که بسیاری از نظریه‌پردازان با در نظر گرفتن این مسائل و همچنین ظهور قدرت‌های جدید بین‌المللی بحث روندهای افول آمریکا را مطرح کنند.

 چامسکی از بزرگترین اندیشمندان معاصر آمریکا با برشمردن برخی از اقدامات و تلاش‌های ایالات متحده در کشورهای مختلف جهان و ایجاد اخلال در وضعیت زندگی آنها افول آمریکا را موضوعی حقیقی برمی‌شمارد. بنابراین، دورانی که آمریکا می توانست در بخش های مختلف جهان نظم سیاسی، امنیتی و اقتصادی ایجاد و راهبری کند، به پایان رسیده است. [4] افول هژمونی امریکا دارای ابعاد مختلفی است که مهمترین آنها افول اقتصادی( کاهش سهم آمریکا در تولید ناخالص جهان، نظام فاسد اقتصادی)، افول سیاسی و ژئوپلیتیکی، افول قدرت معنوی (یک جانبه گرایی مستکبرانه امریکا)، افول نظامی، افول اخلاقی و اجتماعی (افول خانواده در آمریکا، گسست اجتماعی فرهنگی، تبعیض علیه اقلیت های نژادی و دینی، افراط گرایی نژاد پرستانه) می باشد.

جمهوری اسلامی ایران و به تبع آن نیروهای مسلح کشور نقش مهمی در ایجاد زمینه‌های افول هژمونی امریکا در سطح گفتمانی- اندیشه ای(نظری) و عینی داشته اند، که در ادامه صرفا به نقش نیروهای نظامی ایران در افول امریکا اشاره می شود.

الف- مقابله مستقیم با آمریکا: حوادثی چون برخورد نظامی با نیــروی دریایی آمریکا در خلیج فارس در سال 1366، دستگیری تفنگداران دریایی آمریکایی در سال 1394، سرنگونی پهپاد گلوبال هاوک در سال 1398 را می توان اقدامات نیروهای مسلح ایران در از بین بردن هیمنه و قدرت نظامی امریکا در اذهان مردم جهان و منطقه مؤثر دانست. موشک باران بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه (پایگاه عین الاسد) مهمترین مقابله مستقیم ایران و امریکا بود که به تعبیر رهبر معظم انقلاب ابهت آمریکا را لگدمال کرد.

ب- تضعیف جایگاه و قدرت رژیم صهیونیستی: انقلاب اسلامی آرامش نسبی رژیم کودک کش را برهم زد. رژیم صهیونیستی امروزه در ضعیف‌ترین وضعیت خود در سال‌های اخیر قرار گرفته است. به عقیده چامسکی تهدید اصلی ایران برای آمریکا و اسرائیل این است که مانع از «خشونت آزاد» آنها علیه ملت مسلمان فلسطین شده است.[5] به عبارت دیگر، با وجود و قدرت یابی جریان مقاومت در منطقه غرب آسیا رژیم صهیونیستی دیگر نمی تواند حتی فکر کشتارهایی همانند صبرا و شتیلا را در ذهن خود داشته باشد.[6] در سالهای اخیر هر زمان اقدام اشتباهی از سوی رژیم صهیونیستی انجام گرفت، با واکنش قاطع جبهه مقاومت روبرو شد. از یک سو گروه‌های فلسطینی به نسبت گذشته ده ها برابر قدرتمند تر شده‌اند و بر اساس گزارشات دریافتی در 24 ساعت، 27 عملیات انجام دادند؛ در مقابل رژیم صهیونیستی دچار گرفتاری هولناکی شده است. در چهار سال، چهار نخست‌وزیر عوض کردند؛ ائتلافهای حزبی هنوز کامل شکل نگرفته متلاشی می‌شوند، دوقطبی شدیدی در سرتاسر رژیم جعلی وجود دارد. همین مشکلات باعث شده تا دو میلیون یهودی در فکر خروج از فلسطین بیافتند. این چالش‌ها باعث شده نخست وزیر سابق، رئیس امنیت ملی و وزیر دفاع این رژیم اظهار کنند: «فروپاشی ما نزدیک است؛ ما به هشتاد سالگی نمی‌رسیم.»

ج- افزایش قدرت محور مقاومت: جبهه مقاومت با محوریت نیروهای مسلح ایران و تکیه بر آرمان های انقلاب اسلامی توانست مشروعیت نظام سلطه را به چالش بکشاند و نقش اساسی در افول هژمونی امریکا داشته است. حزب الله لبنان شکست‌های خفت بار اعراب در برابر رژیم صهیونیستی را به پیروزی های چشمگیر تغییر داد. دولت سوریه بعد از پشت سر گذاشتن توطئه داخلی شاهد گشایش در روابط اعراب با سوریه هست. همکاری گسترده سوریه با سایر اعضای محور مقاومت در جنگ 33 و 22 روزه با رژیم صهیونیستی، کمک های ایران به حزب الله از راه سوریه و کمک های ایران و حزب الله به دمشق در زمان تهاجم داعش عمق روابط استراتژیک محور مقاومت و سوریه را نشان می دهد. فلسطینی‌ها تاکتیک خود را در مقابله با اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی از سنگ به موشک تغییر داده اند، امروزه حماس موشک‌های بسیار پیشرفته ای را در اختیار دارد. «اسمائیل هنیه»، رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین در این خصوص اظهار کرد: « گردان‌های القسام موشک‌هایی ساخته است که برد این موشک‌ها به هر نقطه‌ای از فلسطین می‌رسد.»[7] در عراق حشدالشعبی با بیش از چهل گروه نظامی و صد هزار نیرو و تجربه جنگ داعش یکی از قدرتمندترین محورهای جبهه مقاومت را تشکیل می دهد و از یمن نیز خبرهای پایان جنگ به گوش می رسد و باید منتظر شکوفایی انصارالله در عرصه های دیگر باشیم. مجموعه این دستاوردها باعث شده است تا سرلشکر موسوی «فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران» اظهار کند: «رژیم صهیونیستی در اندازه و مقیاس به‌روز شده یکی از عملیات‌های دوران دفاع مقدس بوده و حقیرتر از آن است که تهدیدی برای ایران محسوب شود.»[8]

 

 

[1] . محمد باقر قالیباف، آرمانگرایی واقع‌بینانه در اندیشه‌های مقام معظم رهبری، دسترسی در: https://farsi.khamenei.ir/others-article?id=9325

[2] . فرمایشات مقام معظم رهبری در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری ارتش، 7 مهر 1395،  دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34489

 

[3] . رازهای محبوبیت سردار سلیمانی در خوزستان، 15دیماه 1398، دسترسی در: https://www.mehrnews.com/news/4816720/.

 

[4] . حسن محمد میرزائی، بررسی تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر افول هژمونی آمریکا، فصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، سال یازدهم، شماره یکم، بهار 1401،ص 35.

[5] . نوام چامسکی، شیوه سلطنتی: چشم انداز افول امریکا، ترجمه مرتضی ملتی، ماهنامه سیاحت غرب، شماره 106، ص89.

[6] . در تاریخ ۱۶ سپتامبر سال ۱۹۸۲ ارتش صهیونیستی به فرماندهی آریل شارون وزیر جنگ وقت این رژیم و رافائل ایتان دو اردوگاه صبرا و شتیلا را به محاصره خود درآورد و به دور از چشم رسانه‌های گروهی با استفاده از سلاح‌های سرد و غیره ساکنان این اردوگاه را به خاک و خون کشید. شمار شهدای این جنایت ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر از مجموع ۲۰ هزار ساکن اردوگاه‌های اعلام شد.

[7] . برد موشک‌های جدید مقاومت به هر نقطه‌ای از فلسطین می‌رسد، دسترسی در: https://www.mehrnews.com/news/5735134

[8] . سرلشکر موسوی: رژیم صهیونیستی در مقیاس یکی از عملیات‌های دوران دفاع مقدس است، 21/1/1402، دسترسی در: https://defapress.ir/fa/news/582305/